by COVID-19: Uzun vadeli etkileri var mı ?
Bazı insanlar COVID-19 geçirdikten çok sonra sağlık
sorunları yaşamaya devam ediyor. COVID-19 sonrası
sendromun olası semptomlarını ve risk faktörlerini tüm
dünyadaki hekimler belirlemeye çalışıyorlar.
COVID-19 virüs hastalığına yakalanan çoğu insan birkaç
hafta içinde iyileşir. Ancak bazı insanlar – hastalığın
hafif versiyonlarına sahip olanlar bile – daha sonra uzun
süre devam eden semptomlara sahip olabilir. Bu devam
eden sağlık sorunlarına bazen COVID-19 sonrası
sendromu veya sekeli ( POST COVİD SENDROMU )
denir.
COVID-19 sonrası sendromu, insanların COVID-19’u
aldıktan 4 haftadan sonra görülen çeşitli yeni ve geri
dönen veya devam eden semptomları, belirtileri, bulguları,
rahatsızlıkları içerir.
Bazı insanlarda COVID-19 sonrası sendromu aylar veya yıllar
sürer veya sakatlığa neden olur.
Araştırmalar göstermiştir ki, COVID-19 geçirdikten
sonraki bir ay ile bir yıl arasında, 18 ila 64 yaş
arasındaki her 5 kişiden birinin COVID-19’a bağlı
olabilecek en az bir tıbbi rahatsızlığa yakalanıyor.
65 yaş ve üstü kişiler arasında her 4 kişiden
birinin COVID-19’a bağlı olabilecek en az bir tıbbi rahatsızlığı
vardır.
COVID-19 sonrası sendromun en sık bildirilen
semptomları şunları içerir:
Tükenmişlik
Fiziksel veya zihinsel çabadan sonra kötüleşen belirtiler
Ateş
Solunum zorluğu veya nefes darlığı ve öksürük dahil
akciğer (solunum) semptomları en çok görülür.
Diğer olası semptomlar şunları içerir:
Düşünme veya konsantre olma güçlüğü, baş ağrısı, uyku
sorunları, ayaktayken baş dönmesi, karıncalanma hissi,
koku veya tat kaybı ve depresyon veya anksiyete dahil
nörolojik semptomlar, beyin felçleri veya zihinsel sağlık
durumları,
Eklem veya kas ağrısı,
Göğüs ağrısı ve hızlı veya şiddetli kalp atışı dahil olmak
üzere kalp rahatsızlık semptomları veya durumları
İshal ve mide ağrısı dahil olmak üzere sindirim
semptomları,
Bacaklardaki derin damarlardan akciğerlere giden ve
akciğerlere kan akışını engelleyen bir kan pıhtısı dahil
olmak üzere kan pıhtıları ve kan damarı (vasküler)
sorunları (pulmoner emboli), emboli.
Döküntü ve adet döngüsündeki değişiklikler gibi diğer
semptomlar görülebilir.
COVID-19 sonrası sendromun yeni ve COVID-19’a özgü
olup olmadığı da % 100 net değildir. O nedenle iyi bir
inceleme yapmak gerekir.
Bazı semptomlar, kronik yorgunluk sendromu ve
enfeksiyonlardan sonra gelişen diğer kronik hastalıkların
neden olduğu semptomlara benzer.
Kronik yorgunluk sendromu, fiziksel veya zihinsel aktivite
ile kötüleşen, ancak dinlenme ile düzelmeyen aşırı
yorgunluğu içerir. Bir çok durumdan sonra da olabilir ama
post covid sendromu içerisinde de olabilir.
Covid 19, damar iç yapısını bozduğundan, organ hasarı
yapabilir, postcovid sendromlarının ortaya çıkmasını
sağlayabilir ve Organ hasarı da kronik bir etki yapabilir.
COVID-19 ile ciddi hastalığı olan kişiler, kalbi,
böbrekleri, cildi ve beyni etkileyen organ hasarı
yaşayabilir. Enflamasyon ve bağışıklık sistemi ile ilgili
sorunlar da olabilir.
Ne yazık ki bu günkü bilgilerimizle bu etkilerin ne kadar
süreceğini bilemiyoruz.
Etkiler ayrıca diyabet veya kalp veya sinir sistemi
rahatsızlığı gibi yeni durumların gelişmesine de yol
açabilir.
Şiddetli COVID-19’a sahip olmak, postcovid sendrom
sürecini artırabilir. Şiddetli COVID-19 semptomları olan
kişilerin, mutlaka bir hastane yoğun bakım ünitesinde
tedavi edilmesi gerekir. Aksi takdirde postcovid bozukluk
şiddeti daha da fazla olur, aşırı zayıflık ve postcovid
stres bozukluğu ile sonuçlanabilir. Sonuçta psikiyatrik
tablolar bile ortaya çıkabilir.
COVID-19 sonrası sendromu için risk faktörleri nelerdir?
COVID-19 ile beraberinde ciddi bir hastalığınız varsa,
özellikle hastaneye kaldırıldıysanız veya yoğun bakıma
ihtiyacınız varsa, bu sizin tablonuzun ağır olduğunu
gösterdiğinden, gelecekte postcovid sendromuna maruz
kalacağınızı daha da güçlendirir.
COVID-19 virüsünü vücudunuza almadan önce de belirli
tıbbi rahatsızlıklarınız var ise ( Diyabet, yüksek tansiyon,
astım, vs. ) post covid sendromu yönünden de artmış bir
risk altında olabilirsiniz.
COVID-19 virüsü ile hastayken veya sonrasında,
organlarınızı ve dokularınızı tümden etkileyen bir hastalık
(multisystem inflammatory syndrome ; çok sistemli
inflamatuar sendrom) yaşadıysanız risk altındasınızdır.
COVID-19 sonrası sendromunun da yetişkinlerde,
çocuklara ve gençlere göre daha yaygın olduğu görülüyor.
Bununla birlikte, herhangi bir semptomu olmayan veya
COVID-19’u hafif geçiren, Covid 19 ile hafif hastalığı
olan kişiler de dahil olmak üzere, COVID-19’a yakalanan
herkeste uzun vadeli sağlığı bozucu etkileri olabilir, post
covid sendromu görülebilir.
COVID-19 sendromu sonrası belirtileriniz varsa (
Postcovid sendromu iseniz ) ne yapmalısınız?
COVID-19 sonrası sendromu belirtileri yaşıyorsanız, vakit
kaybetmeden o branş ile ilgili uzman hekimle görüşün.
Randevunuza da hazırlanmak için, doktorunuza muayene
olmaya giderken, doktorunuza iletmek için şunların
cevaplarını yazın :
Belirtileriniz başladığında
Belirtilerinizi daha da kötüleştiren nedir?
Belirtileri ne sıklıkla yaşıyorsunuz?
Belirtileriniz aktivitelerinizi nasıl etkiler?
Uzman hekiminiz, tam kan sayımı veya karaciğer fonksiyon
testi, geniş biyokimya gibi laboratuvar testleri yapabilir.
Belirtilerinize bağlı olarak göğüs röntgeni, tomografisi
veya MR gibi başka tetkikler veya prosedürler olabilir.
Uzm. Dr. Ali COŞKUN
Ordu Tabip Odası Başkanı
