by Boynun ön tarafında bulunan Tiroid bezinden salgılanan Tiroid ( guatr ) hormonları yani T4 veT3, tüm vücudu kontrolde tutar. T4 : Tiroxin T3 : Tri iyodo tironin.
Tiroid hormonları olmaz ise, vücudumuz pili azalmış oyuncak gibidir. Ne zaman ki Tiroid hormonları normal düzeydedir, her şey tıkır tıkır bir saat estetiğinde çalışır. Tiroid hormonlarının fazla olması da istenmez, çünkü o da çok zararlıdır ve vücudu tahrip edici özelliğe sahiptir.
Tiroid bezi, Tiroid hormonlarını yapmak için öncelikle kandaki iyot‘u yakalar, onları kullanarak TİROZİN aminoasitlerine
takar ve tiroid hormonlarını yapar. Vücudun hızlı büyüme yaptığı, dolayısıyla da hücrelerin de aşırı bölündüğü, çoğaldığı zamanlarda (bebeklik dönemi gibi, adölesan dönem gibi ), tiroid bezi, yanından geçen her iyodu tutar, hele bu iyot radyoaktif iyot ise daha iyi tutar, bu durum hem tanıda hem de tedavide işe yarar, ama maalesef nükleer radyoaktif iyot serpintisinde de kanserojen gelişime de en çok bu kişiler ( bebekler ve adölesanlar ) duyarlı olur. Bu unutulmamalı, radayoaktif saldırıda öncelikle bebekler ve ergenliğe adım atacaklar korumaya alınmalıdır.
Tioid hormon yapımı için önemli olan İYOT, toprakta ihmal edilebilecek kadar az bulunan bir iz element olduğundan, toprakta yetişen sebze ve meyvelerle iyot alımı ihmal edilebilecek kadar düşük seviyede kalır. Yani iyotu toprakta yetişenlerden gıda yolu ile alamayız. Çoğu sularda yeterli iyot vardır. Fakat yetersiz iyot içeren içme suları da bulunmaktadır. Bu nedenle de her ihtimale karşılık iyotlu tuz kullanmamız gerekir. İyotlu tuz kullanmamız yeterli iyot alımını sağlamış olur bize. Bu durumdaki Tiroid bezinden oluşan Tiroid hormonu olan T4, T3‘ün yaklaşık 7 katıdır.
 Yani neredeyse tamamını T4 oluşturur. Bilindiği gibi aktif olan ise T3 molekülüdür, T4 ( Tiroksin ) İşte bu vücut içindeki muazzam ve hassas ölçülü, ayarlanmış T4’den T3 dönüşümü, tüm vücudumuzu sorunsuz olarak çalıştırır. İbre biraz aşağıya veya tam tersi yukarıya kaysa, mikrogram seviyesi biraz oynasa hastalıklar başlar. Nasıl bir dengedir ? Çok tefekkür etmemiz gerekir. İYOT EKSİKLİĞİ Yani BASİT ( DİFFÜZ NONTOKSİK ) GUATR : İYOT, Tiroid için olmazsa olmaz bir elementdir.Oda ısısında katı haldedir, mor renklidir. Doğada element halde değil, mineral halde bulunur. Metallerle birleşirse iyonik tuzlar yapar. Aslında Toksikdir ama bizim vücudumuz için çok ince bir ayarla dengede tutulur, ama biz farkında bile olamayız ! Periyodik tablonun 7A Halojen grubunda bulunan İYOT, elektronegatiftir yani elektron alabilme açlığı vardır. Molekül ağılığı 127 olmakla birlikte, 108’den 142’e kadar izotopları vardır. İyot 133.5 oC’de erir, 185.4oC’de kaynar. Tiroid bezinde bulunan iyot otokontrol sağlar.
İyot eksikliği endemik olarak daha çok dağlık bölgelerde olur. İyot eksikliği en basit olarak hipotiroidi, kretinizm, zeka ve büyüme geriliği yapar, iyot eksikliği ile birlikte SELENYUM eksikliği de var ise çocuklarda kretinizm’in nörolojik bulguları daha da ağırlaşır. Tuz ile veya besinlerle günlük önerilen ve dışarıdan gıdalarla alınması gereken iyot dozu 150 mikrog./gün olmalıdır, çocuklar için doz biraz daha azaltılabilir, idrarda da en az 10 mikrog./dl iyot atılışı olmalıdır. İyot eksikliği olan kişilerde Tiroid hormonları oluşamaz, fakat herhangi bir Nodül de yoktur ! Guatr yani tiroid bezinin büyümesi vardır. Nedeni İyot Eksikliğidir. Çünkü yeterli iyot bulunmadığı için, tiroid bezi uçan kaçan her iyotu yakalamak için daha çok faaliyet gösterir, daha çok faal olan bez de büyür, yani durum kompensatuvar mekanizmanın olaya hakim olmasıdır. Dolayısıyla İyot’un alınma yetersizliğinden tutun da İyot’un Tiroit hormonu yapımına dahil olmasını bozan her durum Basit Guatr’a neden olur. Bu durum doğumsal bir kusurla da gelebilir. Tabi hormon yapılamayınca Tiroid bezini Tiroid Hormonlarının yapımı için uyaran en önemli hormon olan hipofizer TSH hormonu, Tiroid bezini tekrar tekrar uyaracak ve büyütecektir. Basit Guatr yani Tiroid bezinin iyot eksikliği nedeni ile büyümesi ( gözle görülür ) Eğer bir bölgede sık görülüyorsa mesela aşırı lahana tüketilen Karadeniz bölgesinde, karasal ve dağlık olan doğu anadolu ve iç anadolu bölgelerinde ( Her 25 kişiden en az 2’si guatr ise ) bu tanımın adı da o bölge için ENDEMİK GUATR‘dır. Endemik olmayan yerlerde tek tük görülen basit guatr’a sporadik vaka denir. Bazı bölgelerde içilen sularda da yetersiz iyot bulunur, bu durum da guatr’a neden olur. Sağlık Bakanlığımızın akılcı planlarıyla yıllar süren iyotlu tuz kullanmamız, bu durumun ciddi olarak önüne set çekmiştir fakat, daha katedilecek çok yol vardır. Şu durum da asla akıldan çıkarılmamalıdır : İyotlu tuz kullanalım ama kararında kullanalım,eğer abartırsak,tam tersi etki yapar ve tiroid hormon yapımını yine durdurduğu gibi tuz’un ödem ve yüksek tansiyonu kışkırtıcı etkilerinin ortaya çıkmasına neden olur.
Bu nedenle de İyotlu tuzu kullanırken de karar düzeyde olmasına azami dikkat etmeliyiz hatta daha da iyisi bu konuda hekimimizden yardım ve öneri almalıyız. İyot, Tiroid bezinin damarlanmasını da etkiler.
Siyanür daha doğru bir deyişle Tiyosiyanat içeren, Tayland’da yetişen CASSAVA MANYOK kök bitkisi yenildiği zaman ve CRUCIFERAE ailesinden LAHANAGİLLER ( lahanalar, kelem, Brüksel lahanası, karnıbahar ) yenildiği zaman, guatrojenik otları yiyen ineklerin sütü yenilip – içildiği zaman, GUATR meydana gelir. Çünkü bu gıdalar hücreye iyot girişini durdururlar.
Ayrıca Perklorat ( bir nevi çamaşır suyu ile sık sık temizlik yapmak, buharını istemeyerek solumak ) da iyodun Tiroid bezine girişini engeller, dolayısıyla hormon yapımını engeller. Ayrıca tiroid hormon sentezinin kalıtsal bozuklukları da Basit Guatr yapabilir. Bu son durum hariç, genelde tiroid hormonları korunduğu için, genellikle Basit Guatr Şikayet vermez, hasta yakınmaz. Basit Diffüz guatr, simetrik büyür, yumuşaktır, elle muayene ile ağrısızdır, nodül veya nodüller yoktur. Muayenede en kaba ölçü baş parmaktan büyükse guatr’dır.
Basit Guatr iyotun az olabildiği Büyük göl kenarlarında ve dağlık alanlarda yaşayanlarda, Ülkemizde de lahana tüketiminden dolayı Karadeniz Bölgesinde sık görülür.
Sert su içiminin ( kalsiyum karbonat ) olduğu bölgelerde de sık görülür. Guatr’da ani bir ağrı olursa bu : follikül içine kanama olmasından şüphe edilmelidir. Her şekilde de vakit kaybetmeden hekime müracaat edilmelidir. Mutlaka Kanda Tiroid Hormon ( T4, T3 ve uyarıcı hipofiz hormonu olan TSH ) düzeylerine bir Klinik Biyokimya laboratuvarında bakılmalıdır. Endemik yani bölgesel Guatr’da, Örneğin çok lahana tüketildiği için eğer iyotlu tuz da kullanılmıyorsa bölgemizde gelişen Basit endemik Guatr’da : Kan T4 hormon düzeyi genellikle azalmıştır. Kanda iyot yok denecek kadar azdır, idrarda iyot çıkışı neredeyse yoktur. Kanda T3 hormonu ve TSH düzeyleri ise Normal değerlerdedir. Tedavi için hekimler genellikle eksik iyotu gıda ile aldırırlar, T4 verebilirler ( TSH’yı çok hafif baskılamak için ), durumu zor da olsa kontrol altına alırlar. Her ne olursa olsun Tiroid hormonlarımızı senede en az 1 defa ölçtürmeliyiz. Tiroid bezimizi bir dahiliye uzmanına muayene ettirmeliyiz. En ufak bir rahatsızlık veya şüpheli durumda Aile hekimimize danışmalıyız. Çok sıhhi ve güvenli temizlik sağlayan Çamaşır suyu ile temizlik yaparken mutlaka bez maske takmayı alışkanlık haline getirmeliyiz ve kısa süreli temizlik yapmalıyız. Unutmayınız ! Tuz, iyotlu da olsa mutlaka hekime danışarak alınması gereken bir maddedir.
|
