by Dünyada en fazla ÇAY içen millet olarak, bu güzel içeceğin her şeyini bilmek de boynumuzun borcudur. Aslında bitkinin ana vatanı ÇİN‘dir. Öncelik Asya olmak üzere dünyaya yayılmıştır. Ülkemizde Doğu karadeniz’de yetiştirilmektedir ( Artvin, Rize, Trabzon, Giresun ). Çay, dünyanın çeşitli yerlerinde farklı tadlarda içilir. Çay ayrıca değişik işlemlere tabi tutularak çeşitli değişik amaçlarla, şifa amacıyla da kullanılır. Örneğin Hindistan’da kurutulmuş veya taze yapraklar, tomurcuklardan dekoksiyon yapılarak hazırlanan ekstraksiyon, başağrısı tedavisinde ve ateş düşürücü olarak kullanılır. Sedece kuru yapraklardan hazırlanan dekoksiyon ise, diş çürümelerini önlemek amacıyla kullanılır. Yine Hindistanda Çay taze yapraklarının suyu doğum kontrol için düşük yapmada kullanılır, kanama durdurucu olarak da kullanılır.
MEKSİKA’da kuru yapraklardan hazırlanan sıcak su ekstresi, lohusa kadınların süt üretimini artırmak için kullanılır. Aynı işleme tabi tutularak ÇİN’de sakinleştirci, sıkıntı giderici, hipertansiyon tedavisinde ve iltihap geriletici olarak kullanılırken, JAPONYA’da diabet hastalığının tedavisinde kullanılmıştır. Guatamala’da göz nezlesinin tedavisinde, KENYA’da arpacık ve göz nezlesi tedavisinde, TAYLAND’da kalbi ve sinir sistemini kuvvetlendirici olarak kullanılır. Ülkemizde klasik olarak çay’ın demlenmesi sonucu : haricen uygulamayla iltihaplı göz hastalıklarının tedavisinde, göz yorgunluğunu gidermek amacıyla kullanılır. Ülkemizde ayrıca çayın içilmesi tıbbi olarak mideye fayda veren ( açık çay ), kuvvet verici, antioksidan, açlık ve susuzluk hissini azaltıcı, metabolizmayı hızlandırıcı, yağ yakıcı, idrar söktürücü, ishal’de kabızlık yapıcı olarak içilir ve tüketilir.
Çay, kimyasal bileşiminde epigallokateşin ve epikateşin taşır. KATEŞİN‘ler demlenmiş çayın kuru ağırlığının yarısına yakınını ( % 42 ) oluşturur. Kateşinlerden başka çay yapraklarında ayrıca KERSETİN, MİRİSETİN, KEMFEROL, APİGENİN vardır. Ayrıca yine Çay yapraklarında LUTEOLİN FLAVONOİTLERİ, KLOROJENİK ASİT, GALLİK ASİT, TEOGALLİN, FENOLİK ASİTLER, PÜRİN BAZLARI ve GLİKOZİTLER bulunur. Bu yapraklarda bulunan 3 glikozit önemlidir : En çok kafein, biraz teobromin ve çok az da teofilin bulunur.
Yaklaşık çeyrek litre içinde demlenmiş 2.5 g çay yaprağı, yaklaşık 300 mg KATEŞİN içerir. Bunun da çoğu epigallokateşindir. Çay bitkisinde amino asitler de vardır. Bunlar dallı amino asitler ( Valin, lösin, izolösin ), alanin, treonin, glutamin ve sadece çayda bulunan çay amino asidi teanin ( etil glutamin ) ‘dir.
Çay bitkisinde ayrıca : Baringtogenol, baringenol gibi triterpen saponinler ( fitokimyasallardan biri olan saponinlerin; anti-tümöral, anti-mikrobiyal ve anti-inflamatuvar etki gibi çeşitli
potansiyel terapötik etkilerinin yanı sıra anti-hiperglisemik etkiye de sahip oldukları bilinmektedir. ) vardır. Bunun haricinde çay yaprağında, polisakkaritler, proantosiyanidinler ( tanenler ) vardır. Vitaminlerden de askorbik asit ( C vitamini ) , E vitamini ( alfa tokoferol ), ve K vitamini vardır. Ayrıca klorofil vardır, florür ve organik asitler vardır.
Çay yaprağında mineral zenginliği de vardır : Bakır, Demir, Çinko, Krom, Nikel, Magnezyum, Kalsiyum, Potasyum, Sodyum bakımından zengindir…..
ÇAY’IN KLİNİK KULLANIMDA TAKİP EDİLMİŞ ÖZELLİKLERİ :
Kurutulan çay yaprakları dekoksiyon yöntemi ile antimikrobiyal, antioksidan, antienflamatuvar olarak kullanılır. Bitkinin yapraklarının sulu ekstresi cilt üzerindeki yaralarda üzerlerine sarılarak tedavi için kullanılır., siğil tedavisinde de kullanılır. YEŞİL Çayda bulunan en kritik moleküllerden biri de K vitaminidir. Bu durumda aşırı çay ( 2 litre yeşil çay ) içenlerde pıhtılaşmaya meyil artar, antikoagülant , warfarin, coumadinkullanan kişilerde bu ilaçların etkisini azaltır, pıhtılaşma süresini azaltır, PT süresini kısaltır, INR ‘yi azaltır. Yeşil Çay ‘daki polifenoller, antikanser etkisi olan boronik asit içerikli proteaz inhibitörlerinin etkisini de azaltırlar, yeşil çay kilo kontrolünde de rol alır fakat doz aşımı ve uzun süreli kullanımlarda akut karaciğer yetmezliğine neden olur.
ÇAY DEMLENMEYE BAŞLAYINCA : ilk 3 dakikada KAFEİN tamamen parçalanır, çay demlenmesi ne kadar uzarsa ortaya çıkan TANEN miktarı giderek artar.
Çay’ın farmakolojik etkileri :
Yeşil Çay Antimikrobiyaldir. Çay, Helicobacter Pylori enfeksiyonunda oluşan üreaz etkisini inhibe eder. Yeşil çay polifenolleri çoğu gıda için, gıda koruyucusu olarak kullanılır. Pseudomaonas Aeroginosa, yeşil çay polifenolleri ile muamele edilirse, protein üreterek direnç geliştirir. Üriner enfeksiyon etkeni Escherichia Coli için yeşil çay antimikrobiyaldir.
Yeşil Çay yaprakları Antioksidan etki yapar. Çay çiçekleri de aynı etkiyi gösterir. Antioksidan etkinin kaynağı :Epigallokateşin gallat ve flavonlardır. Hayvan deneyi çalışmalarında arsenik kullanılarak lipid peroksidasyonu tetiklenmiş, sonra çay sulu ekstresinin Malondialdehid düzeylerini anlamlı olarak azalttığı yani antioksidan özellik gösterdiği tesbit edilmiştir.
Yeşil Çay Sitotoksik etki yapar. Sitotoksik etkinin kaynağı :Epigallokateşin gallatdır, DNA hasarını tetikler, diğer yandan da insan akciğer kanser hücrelerinin çoğalmasını inhibe eder. Çaydaki epigallokateşin gallat ve theaflavin ve kafein , insan meme kanseri hücrelerinin nükleusundaki yağ asidi sentaz enziminin ekspresyonunu azalttığı, bu hücrelerde lipogenezi baskıladığı, yağ asidi biyosentezini inhibe ettiği, meme kanseri hücrelerini de bu yolla inhibe ettiği tesbit edilmiştir. Akciğer kanser hücrelerinin çoğalmasını da inhibe eder.
Antihelmentik etki, polifenolik bileşiklerden Epigallokateşin gallat ‘ın etkisi ile ortaya çıkar ve CAENORHABDİTİS ELEGANS‘a ( yuvarlak solucanlardan serbest yaşayan bir nematoddur. Yetişkin hayvan yaklaşık 1 mm uzunluğundadır ve 65 µm kalınlığında olup ılımlı topraklarda yaşar. C. elegans, diğer nematodlardan farklı olarak neredeyse tamamen şeffaftır. ) karşı toksikdir.
Kardiyovasküler etki :
