by Çift başlı kartal, bir bakışta aklımıza gelenler, kimin armalarında var ? Futbolda Konyaspor’un , Erzurumspor’un armasında var, hemen aklımıza gelen. Konyaspor diyorum ama konya, Anadolu Selçuklu İmparatorluğunun başkenti olduğu için armalarında vardır. Yani köken Selçuklu İmparatorluğudur. Selçuklu İmparatorluğu bayraklarını çift başlı kartal ile süslemiş. Ayrıca Rus bayrağında, Arnavut bayrağında, Avusturya bayrağında, Alman bayrağında, Karadağ bayrağında, Sırbistan bayrağında çift başlı kartal motifi vardır.
Çift başlı kartal figürlerine eski çağlarda Sümerlerde ve Hititlilerde rastlanır. Sümerler’de Lagaş kentinin simgesi çift başlı kartaldır. Sümerlerden sonra Akadlara, oradan Asurlulara, Sasanilere, Bizanslara ve Türklere geçer. Aynı zamanda: Hititlilerde, Büyük krallık döneminde: Hattuşa, Alacahöyük ve Yazılıkaya’daki kabartmalarda, yine çift başlı kartal figürü görülür.
Anadolu’da durum böyle iken, Orta Asya’da Şamanizm’e göre yer ile göğün arasındaki çelik kapıyı bir büyük kartal’ın tuttuğuna inanılır. İnsanlara gökyüzü ve yeryüzü yolculuklarında refakat eden varlıklar da genellikle kuş şeklinde tasvir edilirler. Bu yüzden meleklere bile resimlerde kanat takılır.
Kartal, kuşlar arasında ululuk ve yükseklik timsalidir. Bu yüzden tarihin gördüğü en cesur savaşçılar olan Türkler, kılıç kabzalarında, çift başlı kartal figürü kullanmışlardır.
Çift başlı kartal figürü ilk kez, M.Ö. 2900’lerde, Mezopotamya’da görülür. Daha sonra ise bütün Orta Asya’ya yayılmıştır.
Çift başlı kartal, Türk medeniyetleri tarafından sevilerek kullanılmıştır. Bu kullanımında pek çok sembolik anlam yüklenmiştir. Orta Asya’da Türklerce çift başlı kartal nazarlık, tılsım, aydınlık ve güneş sembolü olarak işlenir.
Para olarak kullanılan Sikkeler üzerinde ise arma – sembol olarak kullanılır, bu sembolle verilmek istenen mesaj hükmetme gücü’dür. Artuklu sikkelerinde ve Anadolu’daki Selçuklu yapılarında kullanılan çift kartal simgesi surlarda, cami ve medreselerde, saraylarda; koruyucu ve hakimiyet sembolü olarak ve kötü güçlerden koruyucu olarak kullanılmıştır.
Bu arada, çift kartal motifinin Bizanslılar tarafından da kullanıldığını görüyoruz. Bu motif, Bizans’ta devlet ve kilisenin, tek bedende, bir arada tutulup yönetildiğini simgelemekteydi.
14’üncü yüzyıldan itibaren Kutsal Roma-Cermen imparatorlarının hanedan arması, daha sonra ise Avrupa’da soyluluk simgesi olarak benimsenir. Alman, Avusturya-Macaristan ve Rusya imparatorluklarının devlet armalarında da kullanılır.
Amerika Metropolitan Müzesi’nde görülen bir taş oyma çift başlı kartal kabartması, Konya İnce Minareli Medrese’den çalınarak götürülmüştür.
Sonuç olarak, çift başlı kartal figürünün Orta Asya’dan çıktığı söylense de, Türklerin Anadolu’ya yerleşmesinden önce, Anadolu’da kullanılıyor olması da ilginçtir. Ululuk ve hakimiyeti temsil ettiği kesin olmakla birlikte, çıkış kaynağı konusunda tam bir fikir birliği yoktur. Ama günümüzde, bir kısım ülkenin bayraklarında da çift başlı kartal figürü kullanılmaktadır.
