SİNDEMİ

Virüs pandemilerinde salgının süresi uzadıkça, virüs çoğaldıkça  çevre şartlarının, dış koşulların baskısıyla virüs kendini geliştirme, adapte olma şansına sahip olur ( mutasyon ). Örnek verelim : 8-10 metrekarelik bir odada 4 kişi ferah ferah otururken, bu odaya 50 kişiyi doldursak, bir müddet sonra sıkışıklıktan bunalırlar ve üstlerindeki elbiselerin kalın olanlarını ferahlamak için çıkarırlar, işte daha iyi konuma gelebilmek için yapılan bu davranışa mutasyon denir.  Korona virüsler gibi hayvanlardan insana geçen ( zoonotik ) virüsler, insan vücudunda çok sıkışıp kaldıkları zaman, tıpkı yukarıdaki oda örneğinde olduğu gibi, tekrar farklı bir hayvan türüne bulaşarak yeni bir hastalık etkenine dönüşebilirler, bu da mutasyondur.

İçinde bulunduğumuz yoğun pandemi ortamında bu tür virüs saldırılarına yapılabilecek en önemli korunma şekli TAM KAPANMA’dır. Şunu da belirtmek isterim ki kısmi kapanmalar insana değil virüse yaşam şansı tanımaktadırlar. Önceki tecrübelerden biliyoruz ki :Kısmi kapanmalarda ( sadece hafta sonları kapanması gibi ) pandeminin süresi daha da uzamakta ve virüsler mutasyon için yeterli zaman kazanmaktadırlar.

Pandemi, aslında tüm dünyanın ortak afetinin adıdır. O nedenle pandemi ülkelerin kişisel çaba ve gayretlerine bırakılarak bertaraf edilemez, topyekün tüm dünya devletlerinin ortak çabasıyla bertaraf edilmelidir. Aksi takdirde pandemi kaynağı tam kurutulamaz, bir müddet yatışmış gibi görünür sonra tekrar alevlenip, yeniden tüm dünyanın başına problem çıkarır. Tüm dünya toplumlarında bu gün itibariyle hastalık yükü aşırı oranda artmıştır. Bunun nedeni pandeminin yaygınlaşmasını kolaylaştıran faktörlerdir. Bu faktörler birbirleriyle sinerjetik etki yani birbirlerini gücünü artırıcı etki gösterirler. Bu  iki ya da daha fazla sinerjetik faktör pandemiyi SİNDEMİ ( Sinerjik epidemi ) haline sokar. Bu 1+1 = 3 ediyor demektir.

Eski Yunanca’da synergos ve demos sözcüklerinin bileşiminden oluşan SİNDEMİ sözcüğü : İki veya daha fazla etkenin bir araya gelerek normalde her birinin ayrı ayrı yapacağı etkinin toplamından daha fazla bir etkiyi halk üzerinde göstermesidir. Böylece pandemi, karlı dağdan aşağıya yuvarlanan bir çığ yumağının giderek büyümesi gibi orantısız olarak büyür.   Aslında “Sindemi” 1990’larda girdi literatüre tam olarak. Amerikalı Tıbbi Antropolog Merrill Singer : İki hastalığın birbiriyle etkileşmesinin insana ikisinin toplamından çok daha büyük zarar verdiğini söyledi ve buna sindemi dedi. Singer’ın bunu destekleyen araştırmasına göre : ABD’deki en yoksul kesimler içerisinde uyuşturucu, ağır madde bağımlıları arasında tüberküloz, cinsel ilişki yoluyla bulaşan hastalıklar ( HIV / AIDS ) gibi birçok hastalığın çok yaygın olduğunu ve bazı durumlarda bu kişilerde bu iki ya da daha fazla hastalığın birbiriyle etkileşmesinin, verdikleri zararı, ayrı ayrı verebileceklerinden çok daha artırdığını gördü ve buna sindemi dedi.

Tıpkı günümüzde de Covid-19’un hastalarda önceden var olan diyabet, hipertansiyon, kanser ve kalp hastalıkları gibi ayrı hastalıklarla etkileşerek çok daha ağır etki yaratabilmesi de sindemidir.

COVID-19 pandemisi nedeniyle dünyanın tamamında sağlık hizmetleri felç olmuştur. Başta kanser, diyabet, hipertansiyon, kalp hastalıkları olmak üzere pek çok hastalığın ilk bulgularını kendilerinde gören ve şüphelenen kişiler, covid – 19’a yakalanırım korkusu ile hastaneye gitmekten kaçınmaktalar yada sağlık hizmetlerinin durma noktasına gelmesi nedeniyle hizmet alamamaktadırlar. Oysa erken teşhisin her hastalıkta ne kadar önemli olduğunu hepimiz biliyoruz.

Pandemide tüm dünya covid-19’a odaklandığı için, devamlı ve yakın olarak takip altında olması gereken hemen tüm kronik hastaların hekim takipleri, laboratuvar tetkikleri aksamıştır. Tüm dünyada kronik hastalıkların sebep olduğu mortalite ( ölümcüllük ) ve morbidite ( hastalık yapabilme yeteneği ) oranları yükselmeye devam etmektedir. Ayrıca bu nedenle aksayan diş sağlığı hizmetleri durumu daha kötü hale getirmiştir. Her geçen gün artan pandeminin kötü şartlarının tüm dünyada ekonomik çöküntüye neden olması ile kötü ve yetersiz beslenmenin başta COVID-19 olmak üzere pek çok hastalığın artmasına sebep olacağı da kesindir. Birbirini kötülüğünü artıran bu ayrı ayrı faktörlerin sebep olduğu kısır döngü, tüm dünyadaki insanların ruh sağlığını da olumsuz yönde giderek artan şiddette etkilemektedir. Tablo çok bileşenli bir sindemi haline gelmiştir.

Pandeminin bu yıkıcı etkilerinin tamamı artık bir Sindemi ile karşı karşıya olduğumuzu bize söylemektedir. Sindemi’de Avrupa ve batı ülkeleri insanlık karnesi olarak sınıfta kalmıştır. Rönesans’ın boyaları dökülmüş, insanlık çökmüştür, yerini yaşlılarını ölüme terkeden, insanlıktan nasibini almamış vahşi ve bencil batı almıştır.

Pandemide yüz yüze eğitim tedavülden kalkmıştır. Online eğitim sonucu obezite ile tanışan öğrenciler, internet bağımlılığına yönelmiştir.

Sanırım tüm bu olumsuz durumlar bundan sonra dünyanın yeniden inşaasını, bu yetersiz eğitim alan öğrenciler üzerinden görmekten başka şansa sahip olmayacaktır. Sindemi’nin etkileri uzarsa, gelecekte bu neslin bir üçüncü dünya savaşı da görebileceği ihtimal dahilindedir.Tek bir çözüm yolu vardır, tüm dünyanın ortak güçlerini birleştirerek, sindemiyi bertaraf etme gayretini var gücüyle göstermesidir.