Yorgun mermi, tabanca ya da tüfek gibi ateşli silahlarla havaya atış yapılmasının ardından merminin ulaşabildiği en yüksek konumdan aşağı serbest olarak düşmesine denir.
Havaya dik şekilde yapılan atıştan belli bir süre sonra mermi maksimum yüksekliğe ulaşır. Bu aşamadan sonra mermi serbest düşüşe geçer. Serbest düşme esnasında mermi sürekli hızlanır. Serbest düşmeye geçen mermi, yorgun mermi olarak isimlendirilir.
Dikey şekilde havaya atılan mermi 1500metreyüksekliğe kadar çıkabilir. Merminin serbest düşmesi esnasında hızı160kmhıza ulaşabilir. Bu nedenle yorgun mermi , canlıya isabet ederse ölümcül olabilir.
Yorgun mermi tabiri ilk olarak İkinci Dünya Savaşı sırasında kullanıldı.Bu savaş sırasında it dalaşı olarak bilinen avcı uçaklarıyla yapılan hava savaşları sırasında aşırı miktarda kullanılan mermiler sebebiyle bazı pilotlar uçaklarıyla aynı hızda ilerleyen mermiler görmekteydiler.Sonuçta, adli bilimler ile uğraşanlar, kuvvetli kinetik enerjisini kaybederek havada kararsız bir şekilde düşüşe geçen bu mermilere yorgun mermi adını verdiler.
Havaya veya herhangi bir yöne doğru ateş edilerek hedefini bulamadan düşüşe geçen mermiler , yorgun mermilerdir. Yorgun Mermilerin etkisi : hedefi bulamadıkları için daha azalır, düştükleri veya çarptıkları noktada sahip olduğu en yüksek tahrip edici gücü ortaya koymazlar, fakat buna rağmen ciddi yaralanma, ölüm ve maddi hasarlara yol açabilirler. Günümüzde insanların yorgun mermi yaralanmaları hakkında bilgi sahibi olmaması, bazen bu mermilerle yaralanan kişilerin yanlış müdahalelere maruz kalmalarına veya gerekli tedavinin geciktirilerek ölümlere sebebiyet vermektedir.
Yorgun mermide aslında mermi, serbest düşme hareketi yapmaktadır. Yaralanma, mermi çekirdeklerine bağlı yaralanmadır. Yorgun mermi yaralanmaları riski kalabalık yerlerde, özellikle meskun mahallerde yapılan düğün ve kutlama merasimlerinde, ateşli silahların kullanımıyla her geçen gün daha da artmaktadır. Bu tür yaralanmalar, ilk müdahale yapacak sağlık personelinin bazen, yaralanma şeklini tanımaması ve bu nedenle gerekli müdahaleyi zamanında yapamaması nedeniyle ciddi tehlikeler oluşturmakta, ölüme kadar gidebilmektedir.
Bu noktada beklenen İlk müdahalede bu durumun bir ateşli silah yaralanması olabileceği olasılığı, akıldan hiç çıkarılmamalıdır. Ayrıca vakanın değerlendirilmesi , ilk müdahalesi ve tedavisi yapılırken, olayın adli boyutu da göz önüne alarak deliller, korunacak şekilde davranılmalıdır.
Yorgun mermilerin verdiği zararların en baştaki nedeni, bu konudaki bilgisizlik ve duyarsızlıktır. Yorgun mermiye bağlı ölümlerin rekor sayıya ulaştığı zaman : 1. Körfez Savaşı sonrasında1991 yılında Kuveytin Irak işgalinden kurtarılmasına ilişkin kutlamalar sırasında, havaya yapılan atış neticesinde 20 kişi hayatını kaybetmiştir.Latin Amerika ülkelerinde yılbaşı kutlamaları sırasında havaya ateş edilmesi yaygın bir kutlama şeklidir ve kayıtlardan Porto – Riko’da yılbaşı kutlamalarında her yıl ortalama 25 kişinin serbest düşen mermi çekirdeğiyle yaralandığı ve bunlardan % 10’unun hayatını kaybettiği kayıtlarda vardır. Los Angeles’ta 1985 – 1992 yılları arasında 120’ye yakın kişi “yorgun mermi”den ötürü yaralanmış, bu yaralılardan neredeyse yarısı hayatını kaybetmiştir.
Toplumumuzda bazı yörelerde kutlama esnasında havaya ateş edilmesi cahil bir gelenekhalini almıştır . Bununla birlikte kutlama için yapılmamış olsa bile, havaya yapılan atış ile havada uzun bir seyir sonrası hedeflenmeyen yaralanmalara neden olan atışların da yorgun mermi olduğunu bilmek lazım.
Yorgun mermiye bağlı yaralanmalar, tıbbi, adli ve sosyal yönleri bakımından diğer ateşli silah yaralanma olaylarından daha farklıdır.
Yorgun Mermi yaralanması özellikleri :
Çoğunlukla yaralı ve yakınında bulunan kişiler, silah sesi duymazlar.
Yaralanan kişideki bilinç kaybını veya yere düşmesini, etrafındakiler başka sebeplere bağlarlar .
Bir olgudan alınan öyküden anlaşıldığı kadarıyla balkonda eşiyle birlikte oturduğu, kocası tuvalete gidip geldiğinde eşini baygın olarak yerde bulduğu, kanamasının olmadığı öğrenilmiştir. Olayın nasıl olduğu ilk anda bilinememiştir.
Bir başka olguda da : Hastaların öyküde sıklıkla elbiselerinde birden ıslaklık hissettikleri ve taze kanama gördükleri, bazı hastaların uykuda oldukları, olayı fark etmedikleri ve acının fare ısırığından kaynaklandığını sandıkları,bazı hastaların da nasıl ve ne zaman yaralandıkları hakkında bilgilerinin olmadığı belirtilmiştir. Mağdurların çoğu ateşli silah yaralamasına maruz kaldıklarının farkında değillerdir.Başka bir çalışmada, sıklıkla 2-4 saat içinde hastaneye gidildiği ve bazı hastaların tanı konulamayarak reçete yazılıp evlerine geri gönderildikleri kayıtlıdır. Bu tarz etiyolojisi bilinmeyen ve penetran yaralanma şüphesi olan olgularda ayrıntılı dış muayene ve gerekli durumlarda radyografi görüntülenmelidir. Bir çok olguda da bilinç kaybına neden olan durum ilk anda belirlenememiş, hastanede çekilen beyin BT sonucunda ateşli silah yaralanması olduğu öğrenilmiştir.
Yine başka bir çalışmada; kayıtlar yeterli olmamakla birlikte Türkiye’de 2000-2012 yılları arasında yorgun mermiye bağlı 65 ateşli silah yaralanmasının gerçekleştiği ifade edilmiştir. Bu yaralanmalarının 39’u (%60) baş bölgesinde meydana gelmiş olup bu yaralanmaların %54’ü ölümle sonuçlanmıştır. Havaya yapılan atışlarda kafa bölgesine isabet eden mermi çekirdekleri kraniyumu delerek, beyin dokusunda direkt tahribat yapabileceği ya da kafa içi kanamalarla erken ölümlere sebebiyet verebilecek kinetik enerjiye sahip olduğu tespit edilmiştir .
Bir başka çalışmada 1994 yılında yapılan bir araştırmada en fazla yaralanmanın %77 oranla baş bölgesinden olduğu, dolayısıyla bu durumun ölüm oranını da artırdığı bulunmuştur.
Bir başka çalışmada yorgun mermi yaralanmalarında, en fazla erkeklerin yaralandığını gösterilmiştir. Bunun aksine başka bir çalışmada ise 14 yaş altı çocukların en fazla yorgun mermi kurbanı olduğunu raporlamışlardır. Puerto rico’da yapılan çalışmalarda kadınların ve 15 yaş altı çocukların daha çok yaralandığını gösteren sonuçlar mevcuttur.
Bir başka çalışmada çok çarpıcı bir sonuca varılmıştır. Bu sonuca göre yorgun mermi yaralamalarının bütün ateşli silah yaralanmalarına göre mortalite oranının yüksek olduğudur.
Bir başka çalışmada da : Yorgun mermi yaralanmaların daha çok akşamın geç vakitleri ve gece meydana geldiği saptanmıştır. Özellikle yazın çok aşırı kavurucu sıcak günlerde damda yatma alışkanlığı olan bölgelerde ( Adana, İzmir vs. ) da yaralanmaların gece saatlerinde özellikle de yazın damda yatarken gerçekleştiği raporlanmıştır.
Ne yapılmalı ?
- Bireysel silahlanma için üniversite mezunu olma şartı aranmalı. Cahil kalmayıp bilgi sahibi olmalıyız.
- Ruhsatlı silah taşıma ücretleri çok ama çok artırılmalıdır, ayrıca vergi de alınmalıdır.
- Ruhsatsız silah taşımanın cezası da en az adam yaralama kadar ilave olarak artırılmalıdır.
- Yorgun Mermi konusunda, silah almak isteyen kişi, bu makaleye benzer bir makale hazırlamalı. Bu konuda 5 sorulu bir sınava tabi tutulmalı.
- Kutlama veya düğün sahibi de, benzer bir vukuat meydana geldiğinde aynı şekilde yargılanmalı.O nedenle düğün sahibi düğüne gelen herkesi arattırmalı.
- Yorgun mermi hakkında hem kolluk kuvvetlerince halkı bilinçlendirmek adına, İçişleri bakanlığınca eğitimler düzenlenmeli; hem de sağlık camiası bu konuda kendi içinde tanıya hızlı ulaşım eğitimleri yapmalıdır.
- Halkın bilinçlendirilmesi için tüm yayın organları ve sosyal medya kullanılmalıdır. Ateş düştüğü yeri yakar. Ateşi düşürmemek için seferber olmalıyız.
Referens :
Yorgun Mermiye Bağlı Gelişen Ölüm Olgusu ; Abdullah Avşar ve Ark. Fırat Tıp Dergisi 2021, Cilt 26, Sayı 1, Sayfa(lar) 048-051